چقدر با تاریخچه چای آشنا هستید؟

تاریخچه چای

شاید برای شما نیز این سوال پیش آمده باشد که چای چگونه به وجود آمد و تاریخچه‌ این نوشیدنی فوقالعاده چیست؟ برخی تصور می‌کنند که چای یک نوشیدنی کاملا ایرانی است. امکان دارد این تصور به این دلیل به وجود آمده باشد که چای سابقه‌ی طولانی در ایران داشته و محبوبیت بالایی بین اقشار مختلف ایران دارد. ولی باید به شما بگویم که این تصور اشتباه است و نوشیدنی چای در اصل ریشه‌ای چینی دارد. ما در این مطلب سعی کردیم، ابتدا به تاریخچه چای در جهان به صورت مختصر پرداخته و سپس تاریخچه چای در ایران را بررسی کنیم.

تاریخچه چای در جهان

مطالبی که در این مقاله خواهید خواند:

• تاریخچه‌ واژه چای
• نحوه پیدایش چای
• تاریخچه چای در ایران
• اقدامات کاشف السلطنه برای شروع کشت چای
• آغاز تولید چای در شهر لاهیجان
• تاریخچه چای

تاریخچه واژه چای

واژه چای از گویش مردمانی از چین که در جنوب این کشور سکونت داشتند، گرفته شده است. مردم چین دو تلفظ مختلف برای چای داشتند. اهالی جنوبی چین، گویش “چای” را به کار می‌بردند در حالی که اهالی شمالی از گویش “تِی” برای چای استفاده می‌کردند. هر دوی این تلفظ‌ها از یک واژه چینی قدیم گرفته شده‌اند. بعد‌ها که این نوشیدنی راه خود را به اروپا باز کرد با نام تی (Tea)که برگرفته از استان شمالی آمو بود، معروف شد. در حالی که ساکنان شمال آفریقا و آسیا نام چای را برای آن برگزیدند.

نحوه پیدایش چای

تولید چای در چین

خاستگاه اصلی بوته چای به 5000 سال پیش در کشور چین برمی‌گردد، جایی که اولین بار گیاه چای با نام کاملیا سینِنسیس کشف شد. به تدریج با شناختی که از خواص دارویی چای به وجود آمد، راه خود را به سرتاسر جهان باز کرد و به سرعت در تمامی نقاط جهان گسترش یافت.

نحوه پیدایش چای به زمانی برمی‌گردد که شن نونگ، امپراطور وقت چین در 2700 سال قبل از میلاد مسیح درحال نوشیدن آب جوش بود که به ناگاه برگی از گیاه چای به درون آن افتاد و رنگ آن را تغییر داد. شن نونگ که در گیاه‌شناسی مهارت داشت برگ این گیاه را مورد آزمایش قرار داد و به خاصیت آرامش بخش آن و همچنین رنگ‌دهی و عطر و طعم خوب آن پی برد.

بعد از این کشف مهم، مزارع بسیاری در چین شروع به کشت چای کرده و نوشیدن آن به تدریج در همه‌ جای چین رواج پیدا کرد. البته ورود چای به اروپا از جمله مناطقی بود که با تاخیر فراوانی صورت گرفت و تاریخچه چای در این قاره قدمت کوتاهی دارد. نیمه دوم قرن 16 میلادی را به عنوان مبدا آشنایی اروپاییان با گیاه چای دانسته‌اند، زمانی که واردات چای برای اولین بار توسط هلندی‌ها از جزیره جاوه در چین به اروپا کلید می‌خورد.

در اروپا چای در مغازه‌های عطاری عرضه می‌شد. یک پزشک هلندی به نام “نیکولاس تولپ” در کتاب خود تحت عنوان مشاهدات پزشکی در ارتباط با نوشیدنی چای این مطلب را اعلام کرد: با نوشیدن چای از همه بیماری‌ها در امان هستید و عمرتان طولانی می‌شود. در قرن هجدهم نیز برای اولین بار ملکه انگلستان چای را در وعده صبحانه جایگزین آبجو کرد. اینگونه شد که نوشیدن چای در انگلستان بسیار محبوب گشت و زمانی اختصاصی با نام “Tea Time” برای آن در نظر گرفتند.

ذکر این نکته ضروری است که چای در ابتدای ورود به کشورهای گوناگون، به عنوان یک نوشیدنی دارویی و شفابخش معرفی می‌شد و به نوعی یک نوشیدنی سلطنتی و درباری به حساب می‌آمد و طبقات پایینتر و مردم عامه از نوشیدن آن محروم بودند.

تاریخچه چای در ایران

جالب است بدانید که سابقه نوشیدن چای که امروزه یکی از اجزای جدایی ناپذیر زندگی همه‌ی ما ایرانی‌ها شده به کمتر از دو قرن می‌رسد. البته تاریخ دقیقی برای مصرف چای در ایران نمی‌‌توان مشخص کرد ولی طبق نوشته‌های مورخان و محققان و همچنین سفرنامه‌های به جا مانده از جهانگردان، تاریخ شروع آن را می‌توان از اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم تخمین زد.

ایرانیان قبل از اسلام مثل مردم سایر نقاط دنیا از نوشیدنی‌های متداول آن زمان استفاده می‌کردند. بعد از ورود اسلام به ایران بنابر ملاحظات شرعی و عدم مشروعیت این نوع نوشیدنی‌ها، قهوه جایگزین شد. ولی دور بودن از مراکز تولید و مشکلاتی که در حمل و نقل قهوه وجود داشت، همه را برآنداشت که به دنبال جایگزینی برای آن بگردند. نزدیکی تجارت ایران با چین و راه‌های ارتباطی مطمئنی مثل جاده ابریشم موجب شد که به تدریج چای در ایران جایگزین قهوه شود.

در آن زمان چای ایران از طریق واردات از کشورهای چین و هند تامین می‌شد و ارز زیادی را از کشور خارج می‌کرد. به علاوه نوشیدنی چای در آن زمان به سرعت در حال محبوب شدن بود. همین عوامل باعث شد که شخصی به نام حاج محمد اصفهانی در سال 1261 کشت چای در ایران را کلید بزند ولی به دلایلی با استقبال همراه نشد و شکست خورد.

اقدامات کاشف السلطنه برای کشت چای در ایران

اگر چه تولید و کشت چای در مرحله اول با موفقیت همراه نبود اما تاریخچه چای در ایران به همین جا خلاصه نشد. در سال 1279 بار دیگر محمد میرزای چایکار ملقب به کاشف السلطنه که ژنرال کنسولی ایران در هند بود عزم خود را جزم کرده و کشت چای در ایران را با قدرت بیشتری آغاز کرد. او با این دیدگاه که برای واردات چای ارز زیادی از کشور خارج می‌شود و تولید و کشت چای در ایران می‌تواند به رونق اقتصادی بینجامد به کشت چای در ایران اقدام کرد.

در آن زمان دولت هند از یادگیری فنون چایکاری توسط اتباع خارجی به شدت ممانعت به عمل می‌آورد. با این حال کاشف السلطنه با تلاشی که انجام داد توانست فنون کشت و تولید چای را یاد گرفته و با زحمات فراوان تعداد زیادی بذر چای و سه هزار اصله نهال را از طریق گاری و درشکه به ایران منتقل کند. سپس از آنجا که شرایط آب و هوایی شمال ایران بسیار به آب و هوای هند شباهت داشت اولین باغات چای را در لاهیجان و کلارآباد احداث کرد.

نهال چای در زمینی که خاک حاصلخیز و مقداری آهن داشته باشد و همچنین رطوبت هوا بالا باشد عمل می‌آید. شرط دیگر آن این است که میزان سرمایه هوا کمتر از منفی ده درجه نباشد. البته وجین و تقویت خاک و هرس بوته‌های چای نیز از عوامل مهم در تولید و کشت آن می‌باشد.

این عمل کاشف السلطنه ابتدا با مخالفت‌های زیادی همراه شد و با تحریک برخی محافل افرادی به کندن نهال‌ها و ویران کردن باغات او اقدام کردند. از طرف دیگر کشاورزان که آشنایی کافی در مورد امور کاشت، داشت و برداشت نداشتند، علاقه و تمایل خاصی به کشت آن نشان ندادند. اما کاشف السلطنه به هیچ عنوان مایوس نشد و با سعی و کوشش فراوان و رویارویی با موانع و مشکلات موجود، شرایط گسترش باغات چای را فراهم کرد.

آغاز تولید چای در شهر لاهیجان

ابتدا کشاورزانی در حومه شهر لاهیجان، کشت چای را آغاز کرده و به تدریج کشت چای در سایر نقاط استان نیز گسترش پیدا کرد. در سال 1319 مساحت باغات چای گیلان به 600 هکتار رسید. این گسترش و توسعه مداوم چای، دولت ایران را مجاب کرد که در سال 1337، سازمانی جهت حمایت از کشاورزان چایکار و صاحبان صنعت چای احداث کند. امروزه مساحت باغات چای در شمال به حدود 32000 هزار هکتار می‌رسد و در بیش از 900 شهر و روستا حدود 60 هزار خانوار به تولید و کشت این محصول فوق العاده، اشتغال دارند.

اقدامی که کاشف السلطنه با فداکاری و مرارت‌های فراوان موفق به انجامش شد کاری کرد که چای به عنوان یک نوشیدنی ملی در ایران کشت و تولید شود. اکنون ایران که یکی از بزرگترین مصرف کنندگان چای در جهان است به میزان بسیاری از واردات چای بی‌نیاز شده و از خروج ارز به این طریق، جلوگیری به عمل آمده است.

آرامگاه کاشف السلطنه

کاشف السلطنه که از او به عنوان پدر چای ایران یاد می‌شود وصیت کرد که بعد از مرگش او را در بلند ترین نقطه‌ی لاهیجان دفن کنند. آرامگاه او اکنون میزبان خیل عظیم گردشگرانی است که سالانه برای عرض ارادت به او به آنجا می‌آیند. شعر زیر شعری است كه در آن زمان براي كاشف‌السلطنه سروده‌ شده و روي قوطي چاي بهاره، كه به بازار عرضه مي‌شده، چاپ مي‌كرده‌اند:

غرس اين چاي كه با سعي و عمل تعيين است                  كاشف‌السلطنه‌اش در خور هر تحسين است

لاهيجان روضه رضوان شده زين طرفه گياه                         خاصه اكنون كه بهار آمد و فروردين است

ما در گیلان بازار بهترین چای بهاره لاهیجان که حاصل دسترنج کشاورزان این ناحیه می‌باشد را برای شما فراهم کرده‌ایم. این چای به صورت کاملا ارگانیک و بدون هیچگونه مواد افزدونی آماده ارائه به شما عزیزان است. حتما به صفحه خرید چای لاهیجان بهاره مراجعه کنید و از خرید خود نهایت لذت را ببرید.

تاریخچه چای

علی رغم تصور بسیاری از افراد، قدمت چای در ایران از دو قرن بیشتر تجاوز نمی‌کند. چای این نوشیدنی اسرار آمیز تاریخچه‌ پر فراز و نشیبی را در طول تاریخ سپری کرده و ورود آن به ایران با مشکلات بسیاری صورت گرفته است. ما در این مقاله ابتدا به تاریخچه چای در جهان پرداختیم سپس نحوه پیدایش آن را مورد بررسی قرار دادیم. بعد از این موارد به سراغ تاریخچه چای در ایران رفتیم و شما را با کم و کیف آشنایی ایرانیان با این گیاه آگاه کردیم.